Aby zacząć mówić na temat Windows’a NT (New Technology) 5.0 trzeba sobie przypomnieć jaki miał on początek i w skrócie jego ewolucje i sens bycia.

W 1988 roku (boże, kiedy to było ?) w firmie Microsoft zapadła wspaniałomyślna decyzja o opracowaniu nowego systemu operacyjnego. W założeniu przyjęto, że będzie to system zapewniający wysoki stopień bezpieczeństwa, przenośności, zgodności i kompatybilności. Szczególny nacisk położono na skalowalność, rozszerzalność oraz łatwość opracowywania wersji narodowych. Oznaczało to, że NT działać powinien na różnorodnych platformach sprzętowych bez konieczności dokonywania w nim gruntowych zmian, dając możliwość zamknięcia sesji z poziomu programowego, zgodnie z wymaganiem poziomu C2. System ten powinien być zgodny ze standardem POSIX, obsługiwać wieloprzetwarzanie symetryczne – SMP (Symmetric Multiprocessing); powinien też – poprzez interfejs API – umożliwiać łatwe dokonywanie rozszerzeń.

Wobec tak postawionych założeń Microsoft sam nie czół się na siłach temu sprostać, ale miał pieniądze, więc zaangażował pracowników z firmy Digital Equipment Corporation (DEC), słynącej z takich systemów operacyjnych, jak RSX-11m. Oraz z prac nad architekturą komputerów VAX.

Prace nad nowym systemem trwały bagatela 5 lat i pochłonęły miliony dolarów. Pierwotnie wersji Windows NT nadano numer 3.1, aby wskazać na powiązania z Windows 3.1, zarówno jeśli chodzi o interfejs użytkownika, jak i możliwości uruchamiania programów. Jak się potem okazało, były to jedyne cechy wspólne obu wymienionych systemów (i całe szczęście).

Nową architekturę NT, opartą o mikrojądro, starano się upodobnić do systemu UNIX. Dzięki mikrojądru zapewniono w NT wielozadaniowość z wywłaszczaniem. Wykorzystano tutaj także wątki – pomysł spopularyzowany przez system MACH., opracowany w Carnagie Mellon – dla obsługi wieloprzetwarzania symetrycznego. Wykorzystując mikrojądro jako podstawę, dodano do opracowywanego systemu wiele nowych cech i usług, wliczając w to zintegrowany podsystem bezpieczeństwa, abstrakcyjny wirtualny interfejs sprzętowy, system obsługi sieci wieloprotokołowych, odporność na błędy, zintegrowane narzędzia do zarządzania graficznym interfejsem użytkownika (GUI) i wiele innych.

Na rynku pojawiły się równocześnie dwie różne wersje systemu – jedna pod nazwą Windows NT 3.1, druga jako Windows NT Advanced Server 3.1. Obie jednak – przez brak kompatybilności z istniejącym oprogramowaniem dla Windows oraz wysokim wymaganiom sprzętowym (na tamte czasy ??) – nie stanowiły zagrożenia dla dominującego na rynku sieciowych systemów operacyjnych NetWare Novell’a.

Jesienią 1994 roku Microsoft zaproponował nową wersję systemu Windows NT, oznaczoną numerem 3.5. Wprowadzono tutaj wiele ważnych zmian i usprawień, obejmujących m.in. wieloprotokołowe usługi zdalnego dostępu z wykorzystaniem protokołu komunikacyjnego pomiędzy dwoma stacjami (Point-to-Point Protocol – PPP), korektę błędów pamięci, usunięcie wielu błędów, napisany na nowo program obsługi protokołu TCP/IP.

Jednak dopiero z pojawieniem się wersji 4.0 systemu NT można mówić o próbie ustanowienia przez Microsoft standardów obowiązujących na rynku. Server NT 4.0 oferuje nie tylko interfejs użytkownika Windows 95, ale także sieciowe łączenie i wstawianie obiektów (Network OLE), serwer informacyjny Internetu – IIS (Internet Information Server) w wersji 2.0, RAS multilink i RAS autodial, Point-to-Point Tunneling Protocol (PPTP), w pełni zintegrowany z DNS i WINS, zintegrowany router wieloprotokołowy, rozszerzona obsługa sterowników, zwiększona wydajność i wiele innych.

Cóż tak było, a nawet jest nadal, ponieważ Windows NT 4.0 na dzień dzisiejszy (czyli 98-11-24) jest ostatnią pełną wersją końcową oferowaną na rynku (nie tylko naszym ?!). W tej krótkiej charakterystyce chciałem zaznaczyć i określić kierunek zapatrywania się na ten system. Widać z tego, iż Windows’a NT należy traktować jako system, który dzisiaj do złudzenia wyglądem przypomina Windows’y 95 i 98 (pokojowe systemy), jednakże tak naprawdę różni się od nich u samych podstaw (i całe szczęście).

Od Windows’a NT możemy wymagać znacznie więcej i spodziewać się znacznie więcej. Nic dziwnego, bo przecież nad jądrem systemu pracowali nietuzinkowi specjaliści (DEC). Microsoft jakoś nie bardzo lubi mówić o genezie swojego (bo przecież on ich tylko zatrudniał) systemu. Szukając nieco bardziej szczegółowych informacji na temat powstania systemu Windows NT odbijał mi się nieustannie tylko znaczek Microsoft’u. Ale nic to, system mamy i działa bardzo sprawnie, w odróżnieniu od innych produktów tejże szanowanej firmy. System skutecznie zapełnił lukę na rynku wynikającą z braku bezpiecznego, sieciowego i okienkowego systemu biurowego. Na system NT szybko znalazła zapotrzebowanie tak zwana strefa small biznesu. Jest to doskonałe rozwiązanie dla firm, które opierając się na podstawowych aplikacjach biurowych (Ms Office it.) pragną trzymać swoje dane w ryzach i pracować ze stabilnym i nowoczesnym systemem, systemem New Technology.

Microsoft podczas utworzenia wersji NT 4.0 zaproponował nam już na starcie dwie wersje tego systemu (chyba tylko z chciwości, ponieważ tak naprawdę to niewiele się od siebie różnią). Pierwsza to Windows NT Workstation 4.0, a druga to Windows NT Server 4.0. Jak sama nazwa mówi są one przeznaczone na stację roboczą i serwer. Jednakże Windows NT Workstation może z powodzeniem pracować jako serwer, z tymże tylko do 10 klientów (ot i pies pogrzebany). Szybko oba te systemy stały się standardem i stopniowo zaczęły wypierać z rynku inne systemy sieciowe, takie jak NetWare Novell’a i inne. Biura zaczęły tworzyć sieci oparte na serwerze NT i stacjach roboczych NT, co odniosło naprawdę dobry skutek. W tak dobranej parze sieć działa prawidłowo, stabilnie i jest w pełni kontrolowana. Serwer NT zrobił prawdziwą furorę na rynku i zdobył sobie dobrą pozycję w systemach sieciowych.

Dlatego naturalną drogą rozwoju systemu jest stworzenie następnej jego wersji, wersji Windows NT 5.0. Jednak zanim pojawiła się pierwsza wersja beta, która była niezbyt udana, ale dawała przedsmak nowych rozwiązań, firma Microsoft wprowadziła na rynek dodatkowe dwie wersje windows’a NT: Windows’a NT Enterprise Server 4.0 oraz Windows NT Terminal Server 4.0 (duże wyzwanie dla Unix’a). Swoją drogą ciekawe czemu Windows NT Server 4.0 został rozbity na trzy oddzielne produkty (mówiłem już, zachłanność), natomiast w Windows NT Server 5.0 stanowi to jedną całość, ale o tym później.

Mając ogólne pojęcie o linii produktu New Technology firmy Microsoft możemy teraz popatrzeć i podyskutować na temat wciąż jeszcze wykluwającego się dziecka Microsoft’u Windows’a NT 5.0 Workstation i Server. Pierwsza wersja beta tegoż systemu pojawiła się już pod koniec roku 1997, kiedy to nie wiedzieliśmy prawie nic o Windows’ie 98. Dlatego nowinki takie jak Active Desktop, czy pełna integracja systemu z Internetem była dla nas pewnym zaskoczeniem, choć nie powiem wrażenia były całkiem niezłe.

Tuż po zainstalowaniu wersji Windows NT 5.0 beta 1 system tłumaczył się za wszystkie błędy i niedogodności, które mogą nas napotkać. Ale czego można wymagać od wersji beta, po to ona jest wypuszczana na rynek. Tutaj jednak musiało być szczególnie dużo znalezionych błędów, ponieważ zapowiadane pojawienie się drugiej wersji beta zostało opóźnione o całe dwa miesiące. Jednak nikogo ten fakt nie dziwi, bo przecież w ostatnich latach żaden ze strategicznych produktów giganta z Redmond nie ukazał się w pierwotnie planowanym terminie.

Ale mamy i możemy się naprawdę cieszyć, nowa wersja wygląda bardzo nowocześnie i nowatorsko. To nic, że na pierwszy rzut oka do złudzenia przypomina Windows’a 98. Oba systemy wyposażone są w znany już z Internet Explorera 4.0 mechanizm Active Desktop oraz samego Internet Exprolera – z tym że tutaj mamy do czynienia z wersją beta Internet Exprolera 5.0 (cudownie).

Podczas projektowania Windows NT 5.0, zespół wdrożeniowy rozmawiał z przedstawicielami biznesu i użytkownikami różnych rozmiarów na całym świecie na temat czego brakuje i co usprawnić w następnej wersji systemu. W wyniku tych poszukiwań zespół przygotował cztery podstawowe reguły, którymi powinien się kierować podczas tworzenia wersji 5.0.

• Wzbogacić i ułatwić interfejs użytkownika
• Kontynuacja ulepszania jądra systemu Windows NT pod względem stabilności, bezpieczeństwa, sieci i osiągów
• Dostarczyć najlepszego wsparcia dla sprzętu i oprogramowania
• Zmniejszyć koszty posiadania systemu poprzez lepsze rozmieszczenie i administrację

Windows NT zasłynął jako system stabilny i bezpieczny, dlatego od nowej wersji można także wymagać tej specyfiki działania. I w istocie Microsoft znaczą uwagę poświęcił na rozwój w tym względzie. Dla przykładu w Windows NT 4.0 było ponad 45 scenariuszy, kiedy to system wymagał reboot’u (dodawanie protokołów sieciowych, dodawanie nowego urządzenia itd.). W Windows’ie 5.0 zredukowano tą liczbę do 5. Windows NT 5.0 został wzbogacony o nową cechę Encrypted File System, która pozwala użytkownikom na zabezpieczenie plików i folderów, obsługuje również IPSEC, który umożliwia zabezpieczenie transmisji sieciowej poprzez kodowanie (encrypt). Windows NT 5.0 dodaje nową usługę, która nazywa się VPN (Virtual Private Networking) i PPTP.

Windows NT 5.0 teraz obsługuje technologię Plug and Play nowej generacji, z pełną obsługą technologii takich jak USB (Universal Serial Bus).

W odróżnieniu od systemu Windows NT 4.0. gdzie użytkownicy mieli wiele trudności co do zorientowania się w rozlicznych narzędziach do zarządzania poszczególnymi zasobami i elementami systemu, tak w Windows NT 5.0 pojawia się zintegrowana platforma zarządzania Microsoft Managment Console (MMC). Jest to platforma na bazie, której uruchamiane są aplikacje zarządzające wszystkimi elementami i usługami systemu. O ile w wersji beta 1 większość komponentów konfigurowana była za pomocą starych (pochodzących z Windows NT 4.0) narzędzi, o tyle w wersji beta 2 na MMC “przestawiono” praktycznie wszystkie aplikacje systemowe. Każda aplikacja, która została uruchomiona za pośrednictwem MMC, ładowana jest jako tzw. snap-in, możliwe jest przy tym grupowanie i mieszanie funkcji poszczególnych menadżerów. W ten sposób możemy, korzystając z kilku gotowych snap-in’ów np.: Disk Menagera, User Menagera zbudować swoje własne narzędzie do zarządzania, które zawierałoby nasze indywidualne najszęściej wykorzystywane funkcje. Aplikacje działające pod kontrolą MMC działają nieco wolno, jednak wszystko przez programistami z Microsoft. Dla ciekawostki powiem, że MMC funkcjonuje również w systemie Windows 98. Przy pomocy MMC system można zarządzać zdalnie, konsola do takiego zarządzania jest również wbudowana w system Windows 98.

Jeżeli chodzi o sprawę sterowników, to w Windows NT 5.0, podobnie jak w Windows 98, firma Microsoft wprowadzono zupełnie coś nowego (czy lepszego, to się okaże). Jest to nowy model sterowników urządzeń peryferyjnych WDM (Win32 Driver Model). Ma być to wspólny model sterowników dla Windows 98 i Windows NT 5.0, jest to z pewnością przymiarka do przyszłego, jednego systemu Windows. Jak na razie zestaw sterowników oferowanych przez WDM jest raczej, wydawałoby się trochę przypadkowy, ponieważ brakuje tu takich firm jak DPT (producent kontrolerów SCSI, raczej popularny), brak sterowników dla dopalaczy 3Dfx itp. Długi czas zastanawiałem się nad tym dlaczego Microsoft wyróżnił urządzenia firmy Eicon stwarzając dla niej osobną kategorię, a przecież nie jest to jedyna firma wytwarzająca karty frame-relay dla PC. Za to, bardzo sobie chwale sterowniki do kart graficznych, nawet sterowniki do Diamond Viper 330 są sprawne i nie ma przykrych niespodzianek, takich jak ciemności przy starcie Windows, co miało miejsce w poprzednich Windows’ach (Windows 95, 98). Może troszeczkę się czepiam, ale przecież od czego mamy wersję Beta.

Windows NT 5.0 jest przyjazny dla NoteBook’ów, ponieważ w pełni obsługuje funkcje Power Management, z trybem hibernacji włącznie. Obsługę oszczędzania energii zrealizowano zgodnie z nowym standardem ACPI (Advanced Configuration and Power Interface), wprowadzony przez Microsoft, Intel’a i Toshibę, a który jest również obsługiwany przez Windows 98.

W Windows NT 5.0 dodano obsługę magistrali wymiany danych Fibre Channel i IEE 1494, obsługę sieci wzbogacono w znany i lubiany protokół ATM (Asynchronous Transfer Mode).

Wreszcie Windows NT 5.0 obsługuje standard Plug and Play i to w pełni, a nie jak Windows NT 4.0 częściowo i względem niektórych kategorii urządzeń. Każde nowe urządzenie jest natychmiast zauważane i system rozpoczyna szukanie sterowników, jednak często będziemy (co nie specjalnie mnie dziwi) odbić się o komunikat niepowodzenia. Jednak do czasu ostatecznej premiery Windows NT 5.0 biblioteka powinna się zapełnić po brzegi (a przynajmniej tak powinno się stać ?!).

Jeżeli chodzi o obsługę pamięci dyskowej to Windows’ie NT zawsze budziło to wiele emocji, ponieważ z jednej strony mamy do czynienia z nowoczesnym systemem plików NTFS, a z drugiej brak było takich aplikacji jak defragmentator. Także aplikacja Ms Backup była bardzo wymagająca – bez taśmy cyfrowej (DAT) lub innego drogiego urządzenia aplikacja była bezużyteczna. Na szczęście w Windows NT 5.0 sytuacja uległa kategorycznej zmianie. Przede wszystkim NT 5.0 zostało wyposażone w defragmentator dysku, który obsługuje wszystkie systemy plików (FAT, FAT32, NTFS). Narzędzie do archiwizacji danych to jest zupełnie nowa aplikacja, która została zakupiona od firmy Seagate (widać, że Microsoft nie czół się na siłach, by samemu ja napisać ?!). Nowy Backup ma możliwość archiwizacji danych na różnych nośnikach: streamerach, dyskach magnetooptycznych, napędach ZIP itp. Urządzenia te są obsługiwane za pośrednictwem nowego mechanizmu systemowego NTMS (Windows NT Media Services), który od strony systemu zarządza wszystkimi jednostkami pamięci masowej. NTMS umożliwia również zdalne zarządzanie nośnikami (montowanie, inwentaryzacja itp.) przy wykorzystaniu MMC. Administratorów jednak najbardziej ucieszy wbudowany mechanizm quota (Server), który pozwala na przydzielenie przestrzeni dyskowej poszczególnym użytkownikom bądź grupom użytkowników. Mechanizm ten działa tylko z systemem plików NTFS.

W NT 5.0 mamy do czynienia z dwoma jej wersjami – Windows NT Workstation 5.0 i Windows NT Server 5.0.

W Windows NT Server 5.0 zawarte jest kilka rozwiązań, które do tej pory mieliśmy rozbite w ramach Windows NT Enterprise Server 4.0 - Cluster Server, czy jako zupełnie osobny produkt Windows NT Terminal Server 4.0. Cluster Server jest to mechanizm, który umożliwia uruchomienie dwóch bliźniaczych serwerów Windows NT, korzystając ze wspólnej pamięci dyskowej i wspólnie realizujących te same zadania. W przypadku gdy jeden z serwerów ulega awarii, następny przejmuje wszystkie funkcje w sposób niewidoczny dla użytkowników. W tym czasie uszkodzony serwer naprawiamy (lub wymieniamy, jak kogo stać ?!) i z powrotem włączamy w sieć.

Terminal Server z kolei to coś na co wielu administratorów czekało, jest to mianowicie serwer zdalnego dostępu do konsoli graficznej serwera. Umożliwia on na podłączenie słabych komputerów typu 486/66/ z 8 lub 16MB Ram. Komputer klienta potrzebuje uruchomić tylko aplikację Client pod kontrolą Windows’a 3.1 lub 95/98, a następnie otwiera na się okno z graficzną konsolą serwera, to znaczy, że wszystkie programy uruchamiane są na serwerze i korzystają z jego mocy. Nasza klawiatura i monitor pełnią funkcję wirtualnych operatorów. Jest to wspaniałe rozwiązanie dla tych, którzy mają dużo słabych komputerów, bądź chcą inwestować w jedną maszynę – w serwer. Microsoft zapewnia, że przy podłączeniu 20 komputerów klasy 486/66/16MB wystarczy tylko serwer klasy 2xPII266 z 512MB Ram i wszystko hula wspaniale. Nie wygląda to ponuro biorąc po uwagę fakt, iż w normalnej pracy Server / Client trzeba by uaktualnić 20 komputerów o co najmniej Pentium i 32MB Ram, poza tym koszty są scentralizowane – unowocześniamy jeden komputer. Dobrze jest mieć szybką sieć i dobre karty graficzne na końcówkach, ponieważ stacje robocze wymieniają serię obrazów graficznych z serwerem, co jak wiadomo waży troszeczkę. Oczywiście na każde uruchomione stanowisko powinno się posiadać osobną licencję na NT Workstation.

Podstawowym protokołem sieciowym w Windows NT 5.0 został TCP/IP (podobnie jak w NetWare 5.0), nie jest to zaskoczeniem biorąc pod uwagę wysiłek Microsoft’u w technologie i produkty internetowe. Jako zabezpieczenie protokołu TCP/IP Microsoft wprowadził protokół Kerberos v.5, który jest podstawową metodą uwierzytelniania połączeń sieciowych.

Inną nowinką w NT Server jest Active Directory Services – odpowiednik usług katalogowych Novella NDS (Novell Directory Services). Jednak w obecnej postaci ADS raczej nie stanowi zagrożenia dla novellowego NDS’a – właśnie w momencie prezentacji NT 5.0 beta 2 Novell zaprezentował NetWare’a 5.0, z istotnie zmodernizowanym NDS’em. Handlowa różnica pomiędzy nimi jest również zasadnicza – NetWare 5.0 jest już w sprzedaży, a NT 5.0 będzie natomiast najwcześniej za rok.

Podsumowanie

System Windows NT 5.0 działa całkiem stabilnie i można spodziewać się, że w przyszłości system Windows NT Workstation 5.0 stanie się głównym systemem, który będzie potrafił sprostać wymaganiom wielu użytkowników, nawet graczy (DirectX 6.0). Dzięki swojemu podobieństwu do Windows’a 98 łatwo będzie można się przestawić na nowy system operacyjny.

Dzięki swej modularnej budowie i stabilnym działaniu Windows NT Server 5.0 z powodzeniem znajdzie sobie wielu entuzjastów i z pewnością będzie dużym zagrożeniem dla swoich konkurentów. Dobrze działająca sieć przyda się z pewnością każdej firmie, a ci którzy już maja sieć opartą na Windows NT Server będą mogli swobodnie przejść na jej nową odmianę.

W tabeli poniżej zawarte zostały, moim skromnym zdaniem najciekawsze i zarazem najważniejsze nowe funkcje i możliwości Windows’a NT 5.0. Jest to jedynie przedsmak systemu, o którym z pewnością zostanie napisanych wiele książek. Mój referat ma jedynie przybliżyć i zainteresować nowymi osiągnięciami i możliwościami.

• Coca Coli za wspaniałe bąbelki, które nakręcały mnie do pisania
• Sony, za sprawne radio
• Radiu Zet za muzykę i ciekawe wywiady
• Komputerowi za ciągłą pracę bez zawieszeń
• Drukarce za atrament i sprawny wydruk
• Microsoft c.o. za udzielenie hasła na stronie ntbeta.microsoft.com
• Lipton Tea za gorącą herbatkę
• Autorom publikacji za wsparcie

• ntbeta.microsoft.com
• www.windowsnt.com
• www.winsite.com
• “Windows NT 4 Server” – Jason Grams
• Vogel publishing – Chip
• Wersja beta 2 Windows NT 5.0